محیط زیست و زغال

چرا تولید زغال سنتی به محیط زیست آسیب می رساند؟

محیط زیست و زغال ، مبحثی است که در این مقاله بدان می پردازیم .

استفاده از ذغال از زمان های بسیار دور برای موارد بسیاری توسط مردم در سراسر جهان انجام می شده است .

یکی از راه های به دست آوردن زغال ، استفاده از شاخه ها و تنه های درختان ، و سوزاندن آنها است . درختان با ارزشی چون بلوط ، سپیدار ، زبان گنجشک ، انواع مرکبات چون لیمو ، پرتقال ، نارنج و … .

بیشترین استفاده از زغال در کشورمان ، تامین زغال قلیان و پخت و پز و کباب است .

اما متاسفانه قطع این درختان برای این مصارف ، بسیار زیان بار است . بخصوص در عصر امروز ، که جنگل های کشورمان در وضعیت حساسی قرار دارند و به طرق مختلف نابود می شوند .

درختانی چون بلوط بخصوص در جنگل های زاگرس ، دارای ارزش بسیاری برای محیط زیست منطقه هستند، بنابراین برای حفاظت از آن ها ، قطع و استفاده از آن ها ممنوع است، اما با این وجود، هنوز هم قاچاق چوب این درختان برای تهیه زغال ، به میزان زیادی انجام می گیرد .

جنگل ها و درختان بلوط و دیگر درختان ، در استان های کرمانشاه، سیستان و بلوچستان ، چهارمحال بختیاری ، اهواز ، کاشان ، لرستان ، سمنان ، رشت و … ، وجود دارند که متاسفانه در همه ی این استان ها قاچاق چوب و زغال انجام می شود که زیان های جبران ناپذیری را به محیط زیست وارد می کند .

به گفته ی سرهنگ قاسم سبزعلی ، فرمانده یگان حفاظت از منابع طبیعی کشور ، در استان های مختلف مشکل قاچاق چوب و کوره های زغال وجود دارد ، که همواره در تعقیب ماموران این سازمان است .

جنگل های تاق

برخلاف تصور عده بسیاری از مردم، مناطق مرکزی و کویری کشورمان نیز دارای جنگل های بسیاری است . از جمله تاق های سبز ، که از مهم ترین جنگل های تاق کشور است .

درخت هایی که با هزینه و زمان بسیار رشد کرده اند ، تا مناطق کویری بیابان زدایی شوند و از روان شدن شن ها جلوگیری شود.

اما این درختان ، مورد هدف بسیاری از افراد برای تامین زغال در بازار است ، و تاق های سبز زیبا به زغال های سیاه تبدیل می شوند .

بلوط های هزار ساله

بلوط های یکی دیگر از قربانیان ارزشمند صنعت تولید زغال به روش سنتی هستند، که بیش از هر منطقه ای در جنگل های زاگرس مورد خطر هستند .

بلوط های زاگرس در بسیاری از موارد به صورت پنهانی و عمدی سوزانده می شوند، تا از بین رفته و بتوان از آن ها زغال تهیه کرد .

در خرداد ماه سال ۹۹ نیز شاهد آتش سوزی گسترده جنگل های زاگرس هستیم ، که می تواند خسارت های جبران ناپذیری را برای آینده محیط زیست کشورمان داشته باشد .

فرمانده یگان حفاظت از منابع طبیعی کشور می گوید :

« قیمت زغال بر اساس معیار هایی تایین می شود که زغال فروشان آن ها را تعیین می کنند. برای مثال چوب های تاق ها و درختان جنگلی ماندگاری بیشتری در سوختن دارند، و زغال تهیه شده از آن ها قیمت بیشتری از زغال تهیه شده از درختان باغی دارد . »

وی می گوید شناسایی کارگاه های چوب بری و کوره های زغال ، از اقداماتی است که در تعقیب جرم بریدن درختان با ارزش انجام می شود ، که البته شناسایی این زغال های ممنوعه در شهرهای مختلف کار سختی است .

شهیدان و جانبازان حفاظت از درختان

صدمه به جنگل ها ، که طلای سبز کشورمان هستند، تنها صدمه ای نیست که برای تهیه زغال وارد می شود . محیط بانان بسیاری تا بحال در راه نجات درخت ها به شهادت رسیده اند و نزدیک به ۵۰۰ نفر در این راه صدمه دیده اند و جانباز شده اند . متاسفانه تلاش های چنین افرادی بسیار نادیده گرفته می شود .

 

تولید زغال به روش سنتی و قانون

طبق ماده ۴۸ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع مصوب ۲۵-۵-۱۳۴۶ ، حمل چوب و هیزم و زغال حاصل از درختان جنگلی ، در تمام کشور به استثنا داخل شهرها آن هم بدون مجور از جنگلبانی ، ممنوع است و جرم تلقی می شود .

بر اساس ماده ۱ اصلاحی ۱۹-۱۱-۱۳۷۳ نیز هرکس در مورد مالی که موضوع دولتی بوده ، جرم قاچاق انجام دهد، علاوه بر رد مال و در صورت نبود مال رد بهای آن ، بر حسب مورد و با توجه به شرایط و دفعات ، به پرداخت جریمه نقدی تا حداکثر ۵ برابر معادل قیمت مورد قاچاق ، و تا ۷۴ ضربه شلاق ، و در مورد اموال ممنوع الورود و ممنوع الصدور ، و کالاهای انحصاری ، به حبس تعزیری تا ۲ سال محکوم خواهد شد .

از آنجایی که جنگا ها منابع ملی بوده و در اختیار دولت قرار دارند ، در صورت حمل چوب و زغال بدون پروانه مربوطه ،متخلف شامل قانون ذکر شده می شود .

راه حل چیست ؟

با وجود تمام موارد گفته شده ، استفاده از زغال در زندگی ما نقش دارد .

اما می توان این نیاز را بدون صدمه زدن به منابع ارزشمند گیاهی انجام داد. راه حل ، استفاده از زغال فشرده است .

زغال فشرده چیست و چه تفاوتی با زغال معمولی دارد ؟

زغال فشرده یا زغال چینی ، نوعی از زغال است که با فشرده سازی خاک اره و دیگر مواد به دست می آید ، و محصولی ساخته شده به وسیله ی ضایعات چوبی است .

این نوع زغال از نظر کاربرد مصرفی آن ، تفاوتی با زغال معمولی ندارد ، و حتی از بسیاری انواع آن نیز بهتر است .

درصورتی که زغال فشرده شده از مواد مرغوب به دست آمده باشد، حتی کیفیت بیشتری از زغال سنتی دارد .

زغال فشرده ، به وسیله ی دستگاه های خط تولید زغال فشرده ساخته می شود .

 

چرا زغال فشرده به محیط زیست آسیب نمی زند ؟

زغال فشرده از ترکیب کردن موادی چون خاک اره ، خاک زغال ، و پوست گردو به وجود می آید . همه ی این ترکیبات خود ضایعات چوبی هستند، که در صورت استفاده نشدن دور ریخته می شوند . بنابراین ساخت زغال با این مواد ، از دور ریز شدن آن ها جلوگیری کرده ، و سبب می شود نیازی به قطع درختان جنگلی نیز نباشد .

خاک اره مورد نیاز ، می تواند از کارگاه های نجاری و چوب بری ، که مبلمان ، و دیگر وسایل چوبی را می سازند تهیه شود . این خاک اره در واقع برای کارگاه ها استفاده ای ندارد و دور ریخته می شود، و چه بهتر که  استفاده ی مفیدی از آن شود .

بنابراین ، با تولید زغال فشرده ، نه تنها درختی بدین منظور قطع نمی شود ، و به محیط زیست آسیبی وارد نمی شود، بلکه از یک محصول دور ریز نیز استفاده ای مفید می شود .

 

زغال فشرده چگونه تولید می شود ؟

برای تولید زغال فشرده ، به طور خلاصه باید گفت  خاک اره ، پوست گردو ، و خاک زغال ، که همگی سوخت های بیومسی هستند، طی فرایندی با یکدیگر ترکیب شده ، و در دستگاه های خط تولید زغال فشرده ، فشرده سازی می شوند. در این مرحله بریکت ها ساخته می شوند، که خود می توانند به عنوان سوختی برای آتش روشن کردن و شومینه استفاده شوند. در واقع این نیز یکی دیگر از فواید ساخت زغال فشرده است ، که می تواند از قطع درختان برای سوخت شومینه های نیز جلوگیری کند .

برای تولید زغال نیز بریکت ها به کوره برده می شوند و در آن جا به زغال فشرده تبدیل می شوند و قابل عرضه به بازار هستند .

 

نقش ما چیست ؟

همه ی ما کم و بیش از زغال برای کاربرد های مختلف استفاده می کنیم . بنابراین به عنوان مصرف کننده می توانیم بجای استفاده از زغال سنتی ، که سبب آسیب به درختان می شود، از زغال فشرده استفاده کنیم، که برای محیط زیست بی خطر است، و سوختن آن نیز طولانی و مناسب است .

تولیدکنندگان ذغال نیز می توانند ساخت این نوع زغال را جایگزین زغال معمولی کنند، که ضمن کمک به حفاظت از محیط زیست ، عملی قانونی بوده و سود مناسبی نیز دارد .

امروزه کشورمان ایران، صادرکننده بزرگی از زغال فشرده است ، و این محصول را به بسیاری از کشور ها چون ارمنستان، امارات، عراق ، تاجیکستان، افغانستان و … صادر می کند . حتی بریکت ساخته شده در فرآیند تولید زغال فشرده ، به عنوان سوخت شومینه استفاده می شود و به بسیاری از کشور های سردسیر اروپایی صادر می شود . صادرات زغال فشرده را مشاهده کنید.

 

در حفظ طلای سبز کشورمان، جنگلها و درختان آن کوشا باشیم .